به گزارش خبرگزاری حوزه، موضوع فرهنگ و تأکید مکرر رهبر انقلاب در مورد اهمیت بحث فرهنگ و ترویج و اشاعه آن از سوی متولیان و مؤسسات فرهنگی، موجب شده تا مؤسسات زیادی با قابلیت های مختلف به میدان بیایند، و در این میان بنیاد بین المللی وحیانی اسراء وابسته به دفتر حضرت آیت الله جوادی آملی، یکی از مؤسسه ها و بنیاد هایی است که برای اجرای امر رهبری وارد میدان شده و توانسته فعالیت هایی هم انجام دهد. ابوالفضل خراسانی، معاون امور دینی و فرهنگی بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به فعالیت این بنیاد در حوزه فرهنگ و دین و تمدن سازی براساس رویکرد و اندیشه فکری آیت الله العظمی جوادی آملی انجام داده است که در ادامه می خوانید:
اهداف راه اندازی
معاونت فرهنگ و دین بنیاد اسراء با هدف تعالی بخشی، تمدن سازی، ترویج و توسعه تعالی تمدنی همراه با عقبه فکری برگرفته از حکمت متعالیه و هماهنگ با قرآن، عرفان و برهان و براساس اندیشه فکری و جامعیت علمی حضرت آیت الله جوادی در موضوعات حکمت متعالیه و هماهنگ با قرآن، عرفان و برهان و.. شکل گرفته است.
به دنبال منویات رهبرانقلاب که فرمود،« مراکز حوزوی و مراجع که تأثیرشان از رسانه ملی هم بیشتر است، لازم است که مؤسسات و مراکز وابسته به آنها، طرح های کلان فرهنگی را ارائه و در حوزه فرهنگی به یاری نظام بیایند و نقش داشته باشند»، مسئله پژوهشگاه معارج وابسته به بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در سال ۹۰، طراحی شد و در حوزه فرهنگی به نام «طرح مطالعاتی منظومه علوم» براساس جامعیت علمی منظومه فکری و اندیشه ای حضرت استاد در سطح ملی تعریف و سپس ارائه کرد.
فرهنگ متعالی برخاسته از قرآن، عترت و علوم وحیانی نیاز امروز جامعه اسلامی است و حتی می تواند در رفتار اجتماعی جامعه اثر بخش باشد، ولی خلأ و مشکلی که امروز در حوزه فرهنگ و در جامعه با آن مواجه هستیم هیچ گاه نتوانسته ایم از منابع غنی و اصیل چون قرآن، عترت و علوم وحیانی، مبانی را استخراج و بر اساس آن مبانی، مواد را استخراج کنیم.
این مشکل زمانی دو چندان می شود که آن رفتار اجتماعی براساس این مبانی و منابع صورت نمی گیرد و در حوزه فرهنگ مشکل جدی ما این است، اما کاری که باید بکنیم این است که مبانی را از منابع اصیل استخراج کنیم که این، کار هر کسی نیست و شخصیت هایی مانند حضرت آیت الله جوادی آملی را می طلبد، در مرحله بعد مواد را از مبانی استخراج و نهایتا به هدف مان که همان شکل گیری رفتار اجتماعی و یا رفتار سازی اجتماعی براساس مبانی دینی است، در بحث فرهنگ به آن برسیم.
کتاب «مفاتیح الحیاة»
مثلا در حوزه روابط اجتماعی، جامعه علمی خلأ وجود داشت. کتاب «مفاتیح الحیات» حضرت استاد که امروز تبدیل به کتاب «سبک زندگی اسلامی» شده نگاشته شد ، نگاه ایشان برای تدوین آن این بودکه در نگاه ارتباط با خدا، کتاب «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی براساس منبع اصلی آمده و همه مواردی که در ارتباط انسان با خدا بوده استخراج و در این کتاب بیان شده است و اثر آن را هم در جامعه می بینیم؛ اما نسبت به رابطه انسان با انسان، با طبیعت، با حیوانات و.... این خلاء وجود داشت و لذا کتاب مفاتیح الحیات آمد از آن مبانی، مواد را استخراج کرد و امروز تبدیل به سبک زندگی اسلامی شده اما خلائی که هنوز رفع نشده و وجود دارد این است که رفتار اجتماعی انسان و رفتار سازی براساس مفاتیح الحیات هنوز شکل نگرفته است اینجا نقش فرهنگ و متولیان فرهنگی است که باید وارد میدان شوند و این اتفاق مهم را رقم بزنند.
مثلا می دانیم که عبور از چراغ قرمز، خلاف قانون است وقتی به رفتار می رسیم، تا جای که می رسد قانون گریزی می کنیم، حتی به قانون ستیزی هم می رسد یعنی به نوعی در حوزه عمل، اخلاق گریز می شویم و برای توجیه این عمل، اخلاق ستیز می شویم و می گوییم قانون و رعایت مسائل اخلاقی چه معنایی خواهد داشت و همین طور است در حوزه دروغ.
امروز یکی از آسیب ها این است که دروغ در جامعه نهادینه و قبح آن شکسته می شود و تا جایی که می گوییم اگر دروغ نگوییم کار ما در این اداره و فلان اداره راه نمی افتاد. بنابراین در روایت داریم که می فرماید« النجاه فی الصدق» ولی در حوزه رفتار سازی اجتماعی و عملی به این روایت توجهی نمی شود و متاسفانه دروغ در باور و اعتقادها تبلور پیداکرده است و مردم فکر می کنند با دروغ گفتن نجات پیدا می کنند و این همان رفتار غلطی است که در جامعه نهادینه شده است.
اینجا نقش متولیان فرهنگی، دستگاه ها، روانشناسان، جامعه شناسان، رسانه باید پررنگ تر شود و این مسئله را جزء کارهای زیر بنایی و اصلی در حوزه فرهنگ بدانند نسبت به رفع آن دغدغه مند باشند و برای این آسیب ها که خود زمینه ساز مشکلات دیگری اجتماعی است، برنامه سازی و فرهنگ سازی و حتی روی دروغ کار فرهنگی کنند و به همین دلیل است که رهبرانقلاب در افتتاحیه مجلس یازدهم به موضوع ارتقای بحث فرهنگ توجه می دهند.
عدم کار زیر بنایی در حوزه فرهنگ
اما متأسفانه نه تنها کارهای زیر بنایی و اصلی در حوزه فرهنگی انجام نمی شود، بلکه این فعالیت ها را در محصولات نازل فرهنگی و روز مره خلاصه کرده ایم.
لازم است در این بخش ها کارهای بنیادین و اصلی انجام شود. حتی در موارد بحث فرهنگ نیازمند پژوهش و فعالیت جدی از سوی نخبگان است. در این رابطه می توان به بحث تولید اشاره کرد که ارتباط مستقیم با فرهنگ و نقش افزایی متولیان فرهنگی براساس منابع غنی معرفتی و نفسی است و این نقش باید برجسته باشد. بهر حال به نظر می آید که در بحث فرهنگ، باید نیازهای فرهنگی ضروری و تاثیر گذار، شناسایی، به قرآن و منابع اصیل، عرضه و سپس از قرآن و عترت مواد فرهنگی را استخراج کرده و به جامعه ارائه کنیم.
در حال حاضر، در معاونت فرهنگی و تمدنی بنیاد بین المللی وحیانی اسراء این کار در حال انجام است و در وهله اول تلاش شد، نیازهای فرهنگی شناسایی و بر مبنای منظومه که پشتوانه آن، میراث کهن به لحاظ حکمت متعالیه و قرآن و سایر منابع و نظریه فکری حضرت آیت الله جوادی آملی است پیگیری و نهایتا مواد آن استخراج شود
نقش متولیان فرهنگی در اشاعه فرهنگ در جامعه چیست؟
نگاه ما در این معاونت، تولید سند و محتوای فرهنگی است و در ادامه وظیفه متولیان فرهنگی است که اجرا کننده طرح و برنامه باشند. اگر به دنبال تمدن سازی هستیم، این تمدن، اندیشه ای نیاز دارد تا از حوزه های مختلف حمایت کند. براساس آموزه وحیانی در این بخش مهم، معاونت فرهنگ و دین بنیاد متولی آن شده و فعالیت های خوبی هم آغاز کرده است و اگر متولیان فرهنگی، رسانه، سینما و.. با این اندیشه برگرفته از علوم وحیانی و منظومه فکری آیت الله جوادی آملی و آثاری همچون کتاب مفاتیح الحیات ارتباط بگیرند قطعا سبب شکل گیری رفتار سازی اجتماعی در جامعه خواهد شد.
نقش شبکه ای مجازی و شبکه های نوین اجتماعی در عرصه فرهنگی تا چه اندازه می تواند مؤثر باشد؟ و نقش متولیان در برخورد آن باید چگونه باشد؟
الان با توجه به این که گرایش جوانان به سمت شبکه های اجتماعی رفته و کمتر کسی است که این ذائفه را نداشته باشد و بهترین اوقات در همین شبکه های اجتماعی سپری می شود و بدتر این که محتوایی که در فضای مجازی دست بدست می شود و خیلی اوقات در ترویج آن نقش داریم، غالبا هیچ تفکر و نظارتی پشت آن نیست و متأسفانه شبکه اجتماعی حتی موجب عوض شدن سبک زندگی و تغییر ذائقه فرهنگی هم شده و همین مسئله نقش متولیان فرهنگی را بیش از گذشته سنگین تر می کند. اما نکته ای که امروز در فضای مجازی اتفاق افتاد این است که در ایام کرونایی بسیاری از برنامه ها سمت وسویی مجازی گرفته و از این لحاظ می تواند خوشایند باشد و معتقدم که فضای مجازی وشبکه های اجتماعی علم و زبان و محتوا وشکل خاص خود را نیاز دارد و لذا لازم است و می طلبد که دستگاه های فرهنگی به سمت شبکه های اجتماعی بروند و محتوای فاخر و جذاب و پاسخ گو وکوتاه تولید کنند.
امروز درازه گویی و طولانی بودن و زیاد سخن گفتن در فضای مجازی یا جواب نمی دهد و یا اصلا پاسخ گو نیست. باید برای مهاجرت از فضای فیزیکی به فضای مجازی و سایبری خود را بیش از گذشته آماده کنیم و حتی در شرایط کنونی این مسئله هجرت ضرورت هم دارد البته باید تحول و لوازم تحول از سوی دستگاه های فرهنگی مورد توجه جدی قرار گیرد و ضرورت کار این است رسانه نوین به صورت جدی دنبال این خلأ فرهنگی که وجود دارد، باشند و باید آسیب هایی که این فضا به جامعه زده، مدیریت شود ولی متأسفانه این خلأ فرهنگی از سوی غیر متولیان فرهنگی اداره می شود و این نشان می دهد متولیان فرهنگی آمادگی حضور این فضا را نداشته اند.
بنابراین هر حرکت و فعالیت فرهنگی منهای نگاه به رسانه و شبکه اجتماعی و فضای مجازی به خصوص برنامه های اندرویدی که در موبایل ارائه می شود، نگاه برگرفته از آموزه های وحیانی و الهی و اهل بیتی نباشد، آن برنامه هر چندی قوی باشد، در عمل عقیم است و اثر بخش نخواهد بود.
باید بدانیم در حوزه فرهنگ، نباید سلیقه ای و جزیره ای عمل کرد، باید متحد و به فضای مجازی با عنوان فرصت نگاه کرد نه تهدید و اگر به عنوان تهدید به آن توجه می شود چون تا کنون با عدم مدیریت صحیح، مغلوب آن شدیم، اما برای کسی که دارای منابع و منبع قوی در مواجه با فضای مجازی و شبکه نوین اجتماعی است، نمی تواند برای او تهدید به حساب بیاید. در هر حال چاره ای جزء ورود عالمانه به فضای مجازی و بهره برداری از این فرصت استثنایی برای نشر فرهنگ با استفاده از منابع غنی اهل بیت نداریم.
متولیان فرهنگی برای اجرای فرهنگ چه خصوصیاتی باید داشته باشند؟
باید باورشان به این آموزه های وحیانی قوی باشد. مجریان باید به اندیشه متعالی اعتماد و تکیه کنند. اسلام حرف جهانی دارد، ولی ما این را خوب نمی فهمیم. قرآن برای همه زمانها سخن دارد و برای اثرگذاری، باید این سخن جهانی را به صورت جهانی عرضه کرد ولی در این بخش خوب عمل نشده است. همین‌جا می فهمیم که بعضی از مجریان در پست های خود نیستند، متولی فرهنگی باید ابتدا باور فرهنگی داشته باشدولی نه تنها هماهنگی و وحدت رویه در مجریان دیده نمی شود بلکه حرفها با عمل بیگانه است، متولیان عنوانی از فرهنگ ارائه می کنند و رسانه نوعی دیگر از فرهنگ را عملیاتی می کنند. باید بدانیم که قرآن، سخن متعالی دارد و در عمل ما نتوانسته ایم برنامه متعالی ارائه دهیم.
آیا سخنان و مبانی فکری حضرت آیت الله جوادی آملی در حوزه فرهنگ توانسته در جامعه نقش آفرین و اثرگذار باشد؟
قرآن چون جهانی است، حضرت استاد براساس آموزه های وحیانی جهانی سخن می گوید. از مردم تقاضا دارم که حرف دین را از متولیان دینی بگیرند که در این راستا بزرگان دینی چون حضرت استاد قرار دارند. ما نباید آموزه های وحیانی را از کسانی بگیریم، که سطح این آموزه‌ها را در جامعه نازل داده اند و پایین آوردند. بلکه معتقدم باید دین را از منابع اصلی و کسانی که عمری را در بررسی منابع اصلی و علوم وحیانی گذاشته و سپری کرده اند، دریافت کرد. این افراد هم که می خواهند نظری را ارائه دهند و بگویند این نظریه دین و این برداشت و فهم من از دین است، با ترس و لرز می گویند؛ اما یک دفعه کسی که هیچ سابقه ای در دین و علم و تخصص ندارد، حرفی را می زند و مردم هم همین سخنان را می بینند و جالب است همین افراد بی تخصص در حوزه دین توانسته اند دست و پایی برای خود باز کنند و در حوزه دین و در بین مردم مرجع و تأثیرگذار شوند.
بایدکاری کنیم مردم از متولیان اصلی و مراجع و بزرگان و اندیشمندان دین، آموزه های خود را بگیرند و این آسیب جدی جامعه است و کسانی که دانش و تخصص لازم درحوزه دین ندارد، حق ندارد درحوزه دین نظر بدهد. اینجا مردم وظیفه دارند دین خود را از متولیان اصلی حوزه و مراجع و بزرگان بگیرند.
اما در اینکه چرا تا کنون آنطور که شایسته هست اثرگذار نبوده ایم چون تا کنون جزیره ای عمل کرده ایم لذا شاهد کارهای تکراری و نازل هستیم لازمه این کار این است.
کسانی که متولی این کار هستند سهم خودشان مشخص شود و همه برای هدف واحد تلاش کنند. بسیاری از مراکز علمی و فرهنگی حتی در قم وحدت رویه و فکری ندارند و از فعالیت همدیگر خبر ندارند و برای همین بسیاری از نیازها بی پاسخ مانده است و کسی هم متولی پاسخگویی نیست و لذا باید به صورت متمرکز و جامع نیازها به آن نگاه کرد. باید شرح وظائفی دیده شود.
گفتگو: قربان اسلامی نژاد
نظر شما